De spiritualiteit van het opvoeden?

Voor een recensie (beoordeling is een groot woord) mocht ik het essay dat voor de Maand van de Spiritualiteit door Daphne Deckers werd geschreven ("Sterrenstof") lezen. Ik las het met in het achterhoofd: 

In mijn werk als predikant ontmoet ik steeds meer gezinnen waar ouders maar met moeite het hoofd boven water houden. Balans vinden in alles wat bij het opvoeden en begeleiden van je kinderen, het werken en ontspannen en verder van je verwacht wordt, dat is een klus. Hoe kan spiritualiteit daar een rol in spelen? 

Het thema van de Maand van de Spiritualiteit is dit jaar ‘Opnieuw beginnen’. Het gaat dan over jezelf herpakken, durven falen, van je fouten leren en groeien, zo lees ik op de website.
Ik vind het niet zo gek dat bij dit thema Daphne Deckers werd uitgenodigd om een essay te schrijven vanuit haar ervaringen met het ouderschap. Als er één rol is waarin je steeds ontdekt dat je weer van voren af aan kunt beginnen, dan is wel bij het ouderschap.  Vallen en opstaan, fouten maken, leren en groeien; het geldt voor kinderen maar ook voor ouders.
Daphne Deckers schrijft met humor en gevoel voor understatement over  de verschillende fasen van het ouderschap. Hoe bevallen niet zo romantisch is als voorgespiegeld wordt; hoe mooi het is om door de ogen van kleine kinderen mee te kijken naar de wereld; wat voor uitdaging het is om pubers de ruimte te geven die ze nodig hebben om het leven te ontdekken; dat het lege nest gevoel wel degelijk bestaat.
Maar is een beschrijving van ouderschap spiritueel?  Spiritualiteit kan heel concreet evenwicht, voeding en richting geven in een complexe wereld, lees ik op de website van de Maand van de Spiritualiteit.  In mijn werk als predikant ontmoet ik steeds meer gezinnen waar ouders maar met moeite het hoofd boven water houden. Balans vinden in alles wat bij het opvoeden en begeleiden van je kinderen, het werken en ontspannen en verder van je verwacht wordt, dat is een klus. Het vinden van evenwicht vraagt het loslaten van het ideaal van perfectie - en dat valt in onze samenleving bepaald niet mee, omringd door perfecte plaatjes in reclames, glossy’s en op tv.
Het essay Sterrenstof van oud-model Daphne Deckers laat de dagelijkse ‘achterkant’ van streven naar een volmaakt en gelukkig leven zien. Ze beschrijft hoe het echt gaat, en dat laat je grinniken en opgelucht ademhalen. ‘Uiteindelijk kom je verder met een paar krassen in je lak’ is een van haar relativerende one-liners.

foto: Jolinda van de Beukel

Is het essay ook spiritueel? Volgens de definitie van de Maand van Spiritualiteit is het dat zeker, want men hanteert een breed begrip van spiritualiteit. Men wil ruimte bieden aan zowel de spiritualiteit die verbonden is met de relatie God-mens, als aan spiritualiteit die meer verbonden is aan levenskunst.
Dit essay concentreert zich op de horizontale dimensie van spiritualiteit, zonder dat de relatie met God ter sprake komt. Alleen de naam van Boeddha komt een enkele keer voor in de tekst, verder zijn er geen verwijzingen naar christelijke verhalen of symbolen te vinden.
Heel gewone, dagelijkse activiteiten kunnen een spirituele lading krijgen. Raak je in gesprek met kloosterlingen, dan ontdek je dat het dweilen van de vloer net zo’n spirituele oefening is als het bidden van het psalmgebed. Het draait er om dat je niet zelfgenoegzaam (jezelf genoeg) alleen met jezelf bezig bent, maar je laat aanspreken  door een ander en je bewust wordt van je plek in het grotere geheel.
Daphne Deckers laat voelen hoe ouderschap dat doet. Het kind is de ander die je laat merken dat het niet om jou draait, dat je dienstbaar bent aan zijn of haar ontwikkeling. Het kind nodigt je uit om ruimte te maken voor wat het jou geeft en leert. Kinderen leren je ego een lesje. Ze had de Libanese schrijver Kahlil Gibran (1883-1931) kunnen citeren: je kinderen zijn je kinderen niet. Jij brengt hen ter wereld, maar jij bent niet hun oorsprong. En ofschoon ze bij je zijn, behoren ze jou niet toe.
Ze citeert geen spirituele schrijvers of tradities, maar soms is er toch die verticale dimensie. In de titel duikt transcendentie op, in de verwijzing naar de sterren: ‘Sterrenstof’. Wie de christelijke traditie en zijn verhalen kent hoort er psalm 8 in, en ook de belofte aan Abraham van nageslacht zoveel als sterren aan de hemel. ‘Als ik naar de sterren kijken, wie is dan de mens.. wie is hij dat U aan hem denkt?’
Of word ik op het verkeerde been gezet en lees ik teveel in de titel, vanuit de christelijke traditie? Al googelend ontdek ik dat Deckers verwijst naar een natuurwetenschappelijk feit, als ze schrijft dat elk mens gemaakt is van sterrenstof.

ouders tijdens een doopdienst

Kun je spiritueel leven zonder een organisatie van mede-zoekers (zoals een kerk of een andere religieuze gemeenschap), een samenhangende verzameling verhalen om je aan te spiegelen of rituelen die houvast en ‘goede gewoontes’ bieden? Kun je spiritueel zijn als er nauwelijks een bedding is die je helpt in bewust worden en actief oefenen in niet zelfgenoegzaam leven? Spiritualiteit heeft te maken met open staan om aangesproken en veranderd te worden door wat of wie je ontmoet. Gaat dat vanzelf? Of moet je die houding inoefenen via verhalen en rituelen, en door je laten gezeggen door een groep en een traditie?
Daphne Deckers legt nauwelijks verbindingen met een traditie. Alleen de wijsheid van het Boeddhisme klinkt, dat alles onzeker is en in beweging. Ze schrijft: het stuur van je leven heb je uiteindelijk niet in handen. Ze deelt met ons de lessen die het ouderschap haar persoonlijk leerden, de verwondering en relativering in een wereld van maakbaarheid en succes. Het zijn relevante lessen voor ouders die op zoek zijn naar balans. De vraag is wel: hoe vind je richting en vertrouwen als alles onzeker is? Is er een bron waar je uit put? Wat helpt je om vertrouwen te vinden? Wat geeft richting als je keuzes moet maken om in balans te blijven?
Wie worstelt met een veeleisend gezinsleven, vindt in dit essay spiritualiteit in de praktijk. Het helpt om op te merken wat je gegeven wordt in je kinderen. Het is een begin van spiritualiteit, dat vraagt om een bedding.

Sterrenstof. Daphne Deckers. Uitgave van de CPNB, in het kader van de Maand van de Spiritualiteit.