Leven met leegte - een seminar met Peter Rollins

Peter Rollins sprak vandaag tijdens een seminar met als titel 'Building on Fire' over God (daarover hieronder iets meer..), maar ook over de leegte (the lack) die mensen ervaren.
Ik hoorde dit laatste als een theologische maar vooral heel persoonlijke vraag: hoe leef ik als mens met die ervaring van leegte? Hoe verdraag ik die?
Ik voel vaak de onrust van leegte en ben steeds geneigd die op te vullen. Met de hoop op een nieuwe liefde, of met het speuren naar aandacht via sociale media, met hoop op waardering voor een nieuw blog, of door mijn lijf de afleiding te geven van een krakende zak chips of een koud glas rosé dat verdooft….
Terwijl ik wel weet dat er uiteindelijk een leegte is die zich niet laat verdrijven. Er is afstand tussen mijn verlangen en de realiteit zoals die is, tussen wens en werkelijkheid – deze spanning is pijnlijk maar wezenlijk. Het hoort zelfs bij de liefde, dat de ander er is maar tegelijk een mysterie blijft. Zoals ik ook mezelf een mysterie blijf… Deze spanning, de afstand tussen wens en werkelijkheid kun je ook zonde noemen.
Rollins vertelt hoe geloof gebruikt wordt als ‘quick fix’ voor deze afstand. De kruisdood van Jezus krijgt de betekenis van verzoening en overbrugging van de afstand tussen God en mens. Maar net als andere snelwegen naar geluk waar onze cultuur mee adverteert is dit een illusie. En vooral: het geeft betekenis aan iets wat zich aan iedere betekenisgeving onttrekt. De kruisiging is absurd. Misschien net als elk lijden, dat het niet verdraagt om verklaard te worden. Zoals de ‘donkere nacht van de ziel’ die niet gerelativeerd moet worden omdat ‘God er toch wel is’. God is geen projectie, maar een ‘projectiel’ die alle gemakkelijke verklaringen omverwerpt. Het christelijk geloof heft de leegte niet op, of legt geen snelle brug eroverheen. De leegte wordt alleen draaglijk gemaakt. Hoe… ?
Rollins: God is geen ‘object’ dat we inzetten kunnen tegen de leegte. God is de diepte dimensie in wat er is – als we onszelf daaraan geven, als we ons verliezen in het leven, dan ervaren we God.
Het is als een Ierse pub, waar verhalen gedeeld worden, waar gezongen wordt over verdriet in het leven – er wordt wel gedronken, maar niet om te verdoven en te vluchten, er is wel muziek maar niet zo hard dat er geen gesprek meer mogelijk is.
Als ik eerlijk mag zijn: op die momenten van verbondenheid is gemis draaglijk. Een tafel met vrienden of onbekenden wordt al snel een soort Ierse pub. Maar de leegte kruipt er steeds weer in – in mijn lijf, in huis, en ook in gezelschap kan afstand een pijnlijk leeg gevoel geven. Niets gaat me hier definitief van verlossen. Dat is de pijnlijke waarheid.
God is geen oplossing. De ander is geen oplossing. Iets wat ik krijg of heb lost het verlangen niet op.
Ik kan alleen mezelf geven – heb God lief en de ander zoals jezelf, zegt Jezus. Liefhebben is het absurde, het is waar God is, midden in de spanning tussen wens en werkelijkheid. Daar gebeurt waar we naar verlangen, heel even. En daardoor wordt mijn verlangen weer gevoed.
Kan ik leven met leegte? Leef ik met God in die leegte? Leef ik de spanning tussen verlangen en werkelijkheid voorbij in het liefhebben?

Over God...

In een rollercoaster van verhalen, anekdotes, verwijzingen naar filosofie en psycho analytische inzichten nam Peter Rollins ons mee in een  heroverweging van wat christendom is.

Meer van Peter Rollins vind je in zijn boeken en in filmpjes die door Wouter Nieuwenhuizen op een rijtje zijn gezet op Facebook.  

Hoe kijken we naar God? Rollins beschrijft verschillende manieren, in toenemende mate van ‘ongrijpbaarheid’. God kun je zien als ‘a Being’ - een wezen dat bestaat. In de mystieke traditie kijkt men naar God als ‘a Hyperbeing’ (een wezen dat alle andere te boven gaat en dat steeds met nieuwe namen genoemd kan worden zonder dat het ooit volledig is. Van Tillich komt het beeld van God als ‘Ground of Being’: het ultieme waartoe we ons verhouden, de grond van ons bestaan. En God is ‘Event’ - het kwetsbare gebeuren, het doen van liefde waarin God geleefd wordt.  “The weakest force in the universe’ zegt Rollins, datgene wat nog komen moet, waar we naar verlangen en wat we soms opmerken.

Alle taal over God heeft meerdere dimensies: een objectieve, subjectieve en een ‘evental’ – gebeurende. Het is niet de objectieve kant, dat wat ‘is’ alleen wat iets ‘werkelijk’ maakt. Christus is opgestaan omdat het gebeurd is. Maar pas als er opstanding is in je eigen leven, als de opstanding op een symbolische manier een plek krijgt, pas dan wordt het ècht werkelijk. Pas dan gebeurt er iets.
Waar en echt gebeurd is alleen dat, wat óók symbolisch, in de (subjectieve) beleving (van je eigen hart, ziel en lijf) bestaat, en wat gebeurt in je eigen leven.

Beelden: te zien in beeldentuin de Pruimengaard, Wijk bij Duurstede

'Mooi niet alleen' - boekje over single-zijn in september in de winkel

* uit de najaarsbrochure van uitgever Ark Media