dinsdag 16 december 2014

Op onderzoek in missionair London

Vier dagen waren we in Londen en doorkruisten de stad met underground en bus om geïnspireerd te worden door allerlei verrassende vormen van kerk-zijn. Verrassend was vooral de variatie. Hoe op elke plek op een eigen manier ingespeeld wordt op de context, hoe relaties gelegd worden en vormen gezocht. Een greep uit de ervaringen....


Relaties bouwen - Christ Church in Newham
Ver uit het toeristische centrum van de stad is deze kerk te vinden. In een buurt waar veel bewoners weggetrokken zijn, degenen die achterbleven met teveel in krappe huizen wonen en wie geld heeft voor hoge huren in door project ontwikkelaars gebouwde nieuwe panden woont.
Daar wordt veel geïnvesteerd in het bouwen van relaties. Er is een voedselbank, de kerken in de wijk bieden om en om onderdak aan daklozen. En er is een pop-up café (www.Kahaila.com) als laagdrempelige kerk-plek omdat er in het nieuwste deel van het stadsdeel nog geen kerk is.

Een 'fresh expression' willen ze eigenlijk niet zijn. Dat is teveel een merk met bepaalde voorwaarden. in Newham zijn ze niet per se bezig met 'nieuwe vormen van kerk'  maar gewoon met het herontdekken van oude vormen ervan.

De kerken in dit stadsdeel praktiseren 'the art of neighbouring';is het in een stad - waar zoveel nood zich verzamelt - gemakkelijker om de handen uit de mouwen te steken en een goede buur te zijn? Ligt het daar voor je voeten terwijl je er in een dorp met een lampje naar moet zoeken? Dit laatste was een actuele vraag in een reisgezelschap van predikanten uit dorpen of kleine gemeenten, losgelaten in de grote stad Londen.

Francis Brienen, werkzaam voor de Missionary Desk van de United Reformed Church nam ons mee in de dilemma's van een kleine en nog slinkende kerk die desondanks missionair wil zijn. Het is een kerk met veel predikanten en gebouwen op plekken waar steeds minder mensen zijn. Maar er wordt ook per regio geïnvesteerd in  pioniers zoals Reverend Mike Walsh die de opdracht kreeg om relaties te gaan leggen in de café's. Een treffend citaat van Francis Brienen Those who keep the church open also keep it empty' illustreert het dilemma: waar steek je als kleiner wordende kerk je energie in?

Born to chill - Grace London

Grace is een netwerk dat alternatieve vieringen organiseert. Binnengekomen werden we uitgenodigd om een zitzak te zoeken. Chillend in een kring werden we meegenomen in een aantal ervaringen rond het thema 'Kerst'.
Hoewel we achterover konden hangen was er weinig passiefs aan. We werden verschillende malen in de viering gevraagd om iets te doen. Er was een 'gangmaker' waarbij we uitgenodigd werden om mee te doen met een spel waarbij een pakje werd doorgegeven en uitgepakt. We konden meegaan in een meditatie rond het begin van het evangelie van Marcus. We dachten na over wat ons helpt om echt Kerst te vieren en wat niet en dat opschrijven op kado-labels. Wie wilde kon de kaarsen in het midden aansteken. We leefden ons in in de mensen die het begin van Jezus optreden meemaakten en deelden dat in groepjes.

We waren onder de indruk van deze kleine gemeenschap van creatievelingen. Over elk onderdeel in de 'liturgie' was zorgvuldig nagedacht.
Het gedachteloze consumeren van Kerst werd aan de orde gesteld.

Het lijkt zo envoudig, en in Nederland organiseren 'wij' (de kerken) natuurlijk ook 'alternatieve vieringen'. Maar bestaan ze toch niet vooral uit eenrichtings verkeer waarbij een spreker frontaal voor een groep staat?


Vroom en vrolijk Anglicaans - St James in Piccadilly

Zondagmorgen zaten we in een kerk middenin het toeristische centrum waar de stadsgeluiden van verkeer steeds op de achtergrond te horen waren.
De Anglicaanse viering ontroerde ons door de combinatie van zorgvuldige liturgie en informele, hartelijke sfeer.
Na de binnenkomst van voorgangers in processie klonk in het openingswoord dat het niet alleen derde Advent was maar ook Toysunday. Het enorme pluche luipaard en de stapel speelgoed voor het altaar was ons al opgevallen en werd die zondag ingezameld.
De vormen ontroerden ons. De lezing uit het Evangelie die in het middenpad, middenin de kerk gedaan werd. De viering van de Eucharistie waarbij iedereen in een kring om het altaar ging staan. De zegen waarbij we gevraagd werden een keten te vormen door elkaar vast te pakken. En de preek van Reverend Lucy Winkett ontroerde ons zeer door de manier waarop ze vertelde over wat haar persoonlijk geraakt had.

We mochten haar ontmoeten in een gesprek na de dienst. Ze vertelde over haar missie om in een kerk waar protest tegen de gevestigde orde en verwantschap met New Age het karakter bepaalden weer terug te gaan naar 'de orthodoxie'. Op een radicaal inclusieve manier.
Ze vertelde over de viering waarin een homo stel gezegend werd. Niet letterlijk door haar als voorganger - want dat laten de regels van de kerk niet toe. Maar ze werden wel degelijk gezegend! 'Our job is to be deeply joyful' vertelde ze ons. En om te 'dansen met de regels' in plaats van er de nadruk op te leggen.

Ze vertelde ons over haar godsbeeld, over God die 'completely beyond language' is, wat betekent dat we juist heel veel verschillende manieren moeten zoeken om God te beschrijven. "We have to stand on our toes.."
En dan waren er ook nog de daklozen die tussen de kerkgangers in de rijen voor de koffie en taart en een extra stukje in een servetje meenamen. Sommigen lagen later in de banken te slapen. Ze slapen in de kerk (en niet in een zaaltje erbij, omdat ze in de heilige ruimte horen.
En er was de Pipo caravan 'for counselling' in de tuin van de kerk. Ook al zo'n mooi voorbeeld van toegankelijkheid. Er was de lgtb lunch na de dienst. En deze Mission Statement says it all..

Terwijl we verder reisden naar een volgende bestemming bedacht ik me, dat ik graag een poosje leerling zou zijn in deze kerk. Om me onder te dompelen in de combinatie van zorgvuldige liturgie en warm engagement; een cominbatie van informeel en formeel met gevoel voor kwaliteit en een vleug zelfrelativering. In het geheel is steeds de opdracht om 'deeply joyful' te zijn voelbaar.
Ook de combinatie van inclusiviteit en orthodoxie die door Reverend Lucy Winkett gepraktiseerd zou ik graag in-oefenen. In onze pioniersplek zijn we gericht op inclusiviteit en twijfelen steeds of een helder en uitgesproken geloofsstandpunt (of keus voor de kerk) niet allerlei allergieën en weerstanden zal oproepen bij degenen met wie we een relatie willen opbouwen. Is het vooral een weerstand in onszelf? Kunnen we in de context ontdekken hoe we met die weerstand om kunnen gaan en tegelijk duidelijk zijn?


Gevestigd maar fris - St. James Clerkenwell

Reverend Andrew Baughen, pastor van deze kerk nam ons mee in de ontwikkeling die deze kerk in de 18 jaar dat hij er werkt heeft doorgemaakt. Het begon met een 'reboot' waarbij de oude kerk die bijna leeg was opnieuw begon.
Ze kozen eerst voor een doelgroepen-aanpak: een creatieve bijeenkomst voor gezinnen, een klassieke viering voor de middenklasse en een café achtige ontmoeting voor de hipsters. Maar langzamerhand raakte hij overtuigd dat een kerk heterogeen zou moeten zijn. Hij gebruikt goed bekeken tv programma's als voorbeeld: die zijn ook niet op één doelgroep gericht maar juist gemaakt voor allerlei leeftijdsgroepen en culturele achtergronden.
Er kwam weer één viering waarin allerlei vormen worden gecombineerd. Er is interactie, er worden filmpjes gebruikt in de liturgie. Het zou 'blended liturgy' kunnen heten wellicht?
De tegenstelling tussen 'fresh expressions' (pioniersplekken) en 'gevestigde kerken' wil hij graag omver halen. Elke kerk zou 'fresh' moeten zijn. En het hoeft niet buiten het kerkgebouw, in tegendeel. Heel belangrijk was de beweging de wijk in. Het leggen van relaties, het uitdragen van respect en het verminderen van de hobbels die mensen verhinderen om naar de kerk te komen.
Andrew Baughen schreef een boek over zijn aanpak. http://www.becauseapproach.com/.
De website tasteandsee.me is een plek waar mensen digitaal geholpen worden om de hobbels te nemen die hen weerhouden om iets in de kerk te zoeken.
Voor Kerst maakten ze in en met de buurt een prachtig filmpje: http://vimeo.com/114441805

Ik ging weg met de vraag: kan de lokale kerk nog meer naar buiten om relaties te leggen en daarbij mensen ook uit te nodigen voor de kerkdienst? Een viering die relevant is en mensen op verschillende manieren aanspreekt?

En ondertussen was het Kerst in Londen. Velen vergaapten zich aan de etalages van Harrods.



zondag 7 december 2014

in het zand

Ze staan klaar met stenen in de hand. Het zijn oordelen die de vrouw die beschuldigd wordt van overspel zo om de oren zullen vliegen. Het zouden ook tweets kunnen zijn.
Moraalridders zijn het. Allemaal mannen? Ze weten wat wel en niet kan, in moreel opzicht.
Dan stapt Jezus in de kring. Hij spreekt niet degene aan die het mikpunt is van morele verontwaardiging. Hij spreekt degenen aan die klaar staan om te gooien.
Wie zonder zonden is, laat die de eerste steen werpen.
Ze druipen af terwijl hij zich bukt om in het zand te schrijven.
Generaties hebben zich het hoofd gebroken over de vraag: wat schrijft Jezus? En waarom in het zand?
Het staat er niet en niet voor niets... want het gaat ons niets aan wat hij schrijft.
Het is iets tussen deze vrouw en Jezus. De spiegel die hij haar voorhoudt, zijn advies, zijn oordeel misschien - het is niet voor ons. Dat blijft tussen hen.
En het is zomaar uitgewist. Met één handbeweging.
Ging het op twitter ook maar zo.

(Johannes 8: 1 - 11)