maandag 14 januari 2019

Over water


In een Houtense woonwijk vol water en straten die meren zijn, moest ons Gluren bij de buren programma wel over water gaan. Met Binne, Leone, Jorien, Pieter en Matthijs en Willem speelden we liedjes van een zeeman. Drie keer zat de huiskamer van Marike en René vol, om te luisteren naar liedjes van Jeroen Zijlstra, zoekende zeeman, en wat gedachten over water. 

In zijn liedjes over zee, verlangen, storm en in elke haven een nader liefje duikt soms ineens iemand op die lijkt op Jezus. Die Jezus uit de Bijbel die ook steeds het water opzocht, die woonde aan de zee van Tiberias..   Blues voor Slauerhoff is zo'n liedje van verlangen dat zingt over een haven waar een mens een leven lang naar blijft zoeken.  

Water dat stroomt houdt het verlangen in beweging, als eb en vloed. Naar thuiskomen of juist naar weggaan, de verte tegemoet.

Draag me - zingt Zijlstra:
jij bent mijn boot van papier
Jij bent mijn kwetsbare kant
Draag me, bootje van papier

In
Water nodigt uit om met de stroom mee te gaan.. zonder te weten waarheen. Zonder zekerheid, kwetsbaar en wel..

Breek is bijna een gebed, voor de kwetsbaren van deze wereld, voor wie zichzelf geven. En doet denken aan de zaligsprekingen.. En zou het ook over Jezus gaan als ZIjlstra zingt: 

Voor de stem die zich moet weren

Voor de scherven in je eigen keel
Voor de kunst van het proberen
Ook al blijft er niets meer van je heel

Voor de pijn van het vermoeden
Voor die ene zin of melodie
Voor de maker die moet bloeden
Voor hij uitbarst in z'n laatste lied

Water is flow, maar het kan ook gevaar betekenen. Tegenover veel water is een mens weerloos, breekbaar.. Heb je ooit wel eens gezeild hebt bij flinke wind en regen? Dan weet je niet meer waar het water ophoudt en de hemel begint. Je raakt alle houvast kwijt. Het is één grote grijze massa.

Wat geeft je houvast als het stormt?
In Wachtsman is Jezus er … 
En ooit lag iemand rustend in een boot
Buiten blies een ziedende orkaan
Alles kraakte
Maakte water
Was in nood
Golven sloegen tegen 't scheepje aan

Hij sprak bestraffend tot de wind en zee
Beiden zwegen
't Werd volkomen stil
Als een wachtsman in het donker vaart hij mee
En zal er zijn als ieder slapen wil
Iemand die je vertrouwen geeft, als stormen woeden. ’s Nachts als alles erger lijkt… zou Zijlstra dat zelf ook zo gevoeld hebben, toen hij naar zee ging? Nog maar 15 jaar oud, een jongen die nog van niets wist, zeeziek en wel…
Over water lopen; het is een sterk beeld van vertrouwen, van gaan ondanks diepte en donker. Een beeld van flow dat opduikt in liedjes. In het Bijbelverhaal loopt Jezus over het water, maar ook Petrus probeert het. Hij zet zijn voet op het water en loopt..  even. 
Vorig jaar was ik op vakantie aan de zee van Tiberias, of het meer van Galilea. Waar de verhalen van Jezus en zijn vrienden  spelen. Het zijn vissers, ze varen regelmatig over, en niet zelden is het donker en stormt het. Die vakantie week aan het meer liep ik rond met een dilemma. Een beslissing die ik nemen moest.  Werk waar ik met heel mijn hart aan begonnen was, was me boven het hoofd gegroeid. Ik kon niet verder, maar kon ik het uit mijn handen laten vallen? Ik twijfelde.
Op een gegeven moment stond ik daar aan de smalle kant van het langgerekte meer.. De wind was opgestoken, ineens stonden er kleine koppen op het water. Ik liep naar de waterlijn en er kwam over het water iets aanwaaien wat me riep. 'Heb maar vertrouwen'.. zo klonk het. 'Ergens in de diepte komt iets nieuws..' En het was net of ik mijn voet op het water kon zetten om te lopen, met vertrouwen. Zijlstra zingt erover in Over water... 


zondag 6 januari 2019

Caravaggio in Utrecht: oog in oog met Jezus

Christus toont zijn wonden,
Giovanni Antonio Galli, ca. 1625/35
Met een vriendin sta ik in het Centraal Museum voor de muur met schilderijen van 'De ongelovige Thomas'.* Op het middelste schilderij staat maar één figuur en het is Thomas niet. Het moet Jezus zijn die zelf een vinger in de wond in zijn zij steekt. Hij kijkt niet naar wat hij doet, maar hij kijkt iemand aan. Is het Thomas? Ben ik het? Of kijkt hij in een spiegel naar zichzelf? Je ziet een vraag in zijn ogen, denkrimpels in zijn voorhoofd. 'Het is Jezus en Thomas in één', zegt de vriendin naast me. En dan zie ik het ook. Jezus lijkt zelf te twijfelen en de vraag te stellen: 'Wie ben ik eigenlijk?'.

Op de schilderijen aan weerszijden laat Jezus zich aanraken door Thomas en staan andere leerlingen er met hun neus bovenop, met dezelfde denkrimpels. Het is heel intiem eigenlijk. Jezus heeft er zelf toe uitgenodigd. 'Voel zelf maar..' zegt Jezus tegen Thomas die niet kan geloven dat het werkelijk Jezus is, of dat Jezus werkelijk er is, na zijn dood aan het kruis.
Aanraken is een weg om te ervaren dat de ander er werkelijk is. Dat wat je hersens niet bevatten kunnen kan de aanraking van de huid tastbaar maken. Liefde die onwerkelijk groot is heeft behoefte aan lichaamstaal als woorden tekort schieten.
Zonder het platvloers te maken heeft het aanraken van Thomas iets sensueels. Het is meer dan oppervlakkige aanraking, hij mag het lichaam van Jezus heel even binnen als hij zijn wonden voelt. 'Leg je vinger er maar in' zegt Jezus.

De ongelovige Thomas,
Michelangelo Merisi (Carvaggio), 1600/1625
Op dat ene schilderij wordt Jezus niet aangeraakt. Het ziet er uit als iemand die alleen voor de spiegel staat en zich afvraagt: Wat zie ik? Wie ben ik eigenlijk? Hoe ziet een ander mij?  Kun je door zo in de spiegel te kijken vertrouwd raken met je eigen lichaam? Er zijn therapeuten die het aanraden als manier om zelfvertrouwen te voeden. Kijk eens, hoe mooi je bent; ook je beschadigingen en littekens mogen er zijn. Verstop ze maar niet..
Maar heb je daar niet jùist de blik van een ander voor nodig? Om jezelf te zien op je mooist? Om te weten wie je bent?
Ik zie in de blik van Jezus een vraag. Als ik nog eens beter kijk, dan zie ik dat hij de wond aanwijst en uitnodigt tot aanraken. 'Kijk maar, hier.. voel maar.. Dit ben ik. Met littekens en al'. Ik moet denken aan het woord huidhonger - het vat samen dat een een lijf vraagt om aanraking.  Het is het verlangen om de schaamte voor je littekens en de sporen die het leven getrokken heeft af te leggen en gewoon te zijn wie je bent.  Je zonder schaamte bloot te geven. Als je in de ogen en de armen van een ander bestaat, dan gaat de twijfel over wie je bent en of je er mag zijn, liggen als een storm die tot bedaren komt.

* tentoonstelling 'Utrecht, Caravaggio en Europa' in het Centraal Museum Utrecht, 16 december t/m 24 maart 2019