Afstemmen op God

Maandagmorgen reed ik naar Bergeijk (in de buurt van Eindhoven) voor een week stilte-retraite, te gast bij de Hooge Berkt gemeenschap*. Wat ik daar ging doen past wonderlijk goed bij een tekst die dinsdag klonk in het morgengebed in de kapel van de Opstandingskerk. Jeanette Verwoert deelde de tekst die in ‘Bid luister leef’ bij deze dinsdag staat; een citaat van Isaac van Ninivé, bisschop uit de 7^e eeuw:

“Heb de stilte lief boven alle dingen: zij zal je een vrucht aandragen die in woorden onmogelijk beschreven kan worden. In het begin zijn wij het die onszelf dwingen te zwijgen. Maar vervolgens groeit er uit ons zwijgen iets dat ons tot het zwijgen aantrekt. Dat God je het gevoel mag schenken van dat iets, dat uit de stilte geboren wordt.”

Ik was inmiddels volop aan het worstelen met de stilte. Maandag welkom geheten in het gastenhuis, met prachtige tuin, had ik daarna een gesprek met mijn geestelijk begeleider. Zij zette mij doortastend aan het werk met ‘geestelijke oefeningen’*: ik kreeg 2 bijbelverhalen mee om in stilte, mediterend, tot me te laten spreken. Geestelijke oefeningen houden in: een paar keer op een dag een uur lang luisteren naar een verhaal alsof het over jezelf gaat.

Vertrouwend dat Bijbelverhalen raken aan ons verhaal, en aan ons leven met God. Bij de ‘geestelijke oefeningen hoort ook elke dag een gesprek over wat je ervaren hebt met de begeleider.
In het begin, bij de eerste oefeningen, voelde ik afstand, onrust en was ik heel erg met mezelf bezig. Ik viel mezelf niet mee.

Etty Hillesum schrijft in haar dagboek (die ik meenam om te lezen):
“Binnen in me zit een heel diepe put. En daarin zit God. Soms kan ik erbij. Maar vaker liggen er stenen en gruis voor die put, dan is God begraven. Dan moet hij weer opgegraven worden. Ik stel me voor, dat er mensen zijn, die bidden met hun ogen naar de hemel geheven. Die zoeken God buiten zich. Er zijn ook mensen, die het hoofd diep buigen en in de handen verbergen, ik denk, dat die God binnen in zich zoeken.  (Uit: 26 aug. 1941 Dinsdagmiddag) (P.97)”

Hoe vind je tussen alles wat je bezighoudt de stem van God, binnenin je?
Het verraste me, hoe er in de loop van de week momenten waren dat me iets inviel tijdens het mediteren. Er kwam een inzicht, een beeld of een gedachte die me iets nieuws vertelde over mijn leven met God en anderen.

De Ignatiaanse manier van mediteren nodigt je uit om als het ware een Bijbelverhaal in te stappen en je voor te stellen dat je er zelf een rol in speelt. Van binnenuit, door het je voor te stellen, en er in mee te spelen, vallen heel andere dingen op. Ik ging vragen stellen aan het verhaal, en het verbinden met eigen ervaringen. Zo beleefde ik het verhaal van Zacheus heel anders, toen ik met Zacheus de boom uit klom en inging op Jezus’ woorden ‘ik wil vandaag in jouw huis verblijven’. Ik vroeg me ineens af: wil ik Jezus wel binnenlaten in mijn huis, in mijn dagelijks leven? Wat zou er gebeuren als ik dat deed – wist ik me dan een houding te geven, zou ik weten wat er van me verwacht werd? Zou ik mijn leven radicaal veranderen, zoals Zacheus doet? En terwijl ik Jezus zo in mijn huiskamer binnen zag komen, en met hem samen rondkeek, vielen me de stapels onafgemaakte dingen op. Letterlijk maar ook figuurlijk: dat waar ik me schuldig over voel, of waar ik niet verder in kom. En ik vroeg me af: hoe zou Jezus reageren, wat zou hij zeggen op mijn schuldbewuste blik? En er borrelde iets op, een antwoord dat wel van God leek te komen.

Het verraste me ook, hoe de stilte me hielp om dichterbij God te komen. Ik moest mezelf dwingen om geen gezellige praatje of een diepgaand gesprek aan te gaan met de mensen van de Hooge Berkt gemeenschap. Zij zijn er aan gewend dat er regelmatig mensen in stilte zijn; ze spreken je niet aan en laten je alleen aan een tafel eten. Best ongemakkelijk… maar zo word je ruimte gegeven om je innerlijke weg te volgen, niet afgeleid door wat anderen bezighoudt. Gedwongen om bij mezelf te blijven, en geconfronteerd met allerlei onrustige gedachten ontdekte ik in de loop van de week dat daar iets van God te vinden was. Juist in het gebrekkige, toen ik niet meer om mijn eigen weerstand en afstand ten opzichte van God heen kon, ontdekte ik dat God bij me was. Liefdevol, dichtbij wat er is en omgaat in mij. Weten van Gods liefde werd zo iets meer: ervaren.

Thomas Merton, kluizenaar en mysticus schrijft over afzondering en stilte: zonder stilte gaat compassie verloren, omdat een mens vergeet te luisteren naar de innerlijke stem van God, meegaand met wat er maar op hem afkomt. In de stilte isoleert een mens zich niet van anderen, maar wordt zich bewuster van de verschillende stemmen binnen in hem. Zo kan hij beter ruimte maken en afstemmen op God en de ander.

Een week retraite hielp me ontdekken dat tijd nemen, oefenen en een zekere zachte dwang kan helpen om ruimte te maken voor God. De week hielp me om te ervaren hoe God door Bijbelverhalen, door gedachten en gevoelens die me gegeven worden in de stilte, en de hulp van iemand die in gesprek meekijkt (een begeleider) er is in mijn leven.

Gij wacht op ons
totdat wij opengaan  
voor U
wij wachten op uw woord
dat ons ontvankelijk maakt.
Stem ons af op uw stem
stem ons af op uw stilte                            Huub Oosterhuis

* de Hooge Berkt gemeenschap ontstond in 1967 uit een paar mensen die samen gastvrijheid boden aan een ieder die op zoek was naar een verbinding tussen geloof en het dagelijks leven. Het leven speelt zich af in huizen met gastenkamers rond een ontvangstruimte, een eetruimte en een kapel waar 3 keer per dag een gebedsdienst is. Ze omschrijven zichzelf als: “een groep mensen, in grote verscheidenheid, die proberen om in het leven van alledag, met hart en handen, christelijke idealen te realiseren.” Leden van verschillende kerkelijke achtergrond wonen op het terrein of in het dorp Bergeijk, of leven meer op afstand mee.

*Ignatius van Loyala ontwikkelde al in de 16 eeuw de Geestelijke oefeningen, als een manier om te leren op God af te stemmen.