donderdag 11 oktober 2012

mens in meervoud... een preek over de liefde

In het begin was er één mens.. maar God zag dat dat niet goed was. Dus schiep God een ander mens en zo werden ze twee. Twee mensen, mannelijk en vrouwelijk.. anders  en ook weer zo gelijk dat ze elkaar herkennen en vertrouwen, elkaar een naam kunnen geven.

Het gaat hier niet alleen over man en vrouw.. het gaat hier over allerlei relaties, waarin twee mensen die niet hetzelfde zijn elkaar toch herkennen en vertrouwen. De liefde tussen twee vrouwen, of mannen, de vriendschap op zoveel manieren..Het gaat, nog breder, hier over verbondenheid, over samen-leven als basis van het leven. Mens-in-meervoud zijn. Niet als ijzeren wet.. er zijn ook mensen die geschapen lijken om alleen door het leven te gaan.. zonder partner. Er zijn er die dat kunnen, zonder zich eenzaam te voelen. Maar bij velen van ons werkt dat niet zo. 
God zag dat het niet goed was dat de mens alleen was… zo voelt het bij velen van ons, die alleen zijn gebleven, of alleen zijn komen te staan. Had ik maar iemand om van te houden.. zong Ciske de Rat ooit.. twee zachte armen om me heen… en zo zijn er nog talloze, eindeloos veel liedjes die dat verlangen bezingen.

adam en eva - raam van Chagall
Niet elke relatie loopt goed, en sommigen lopen niet goed af. In onze tijd zijn dat er vele, maar het is van alle tijden. Jezus kreeg er in zijn tijd al vragen over. Mag je wel scheiden? Hij wordt er door de Farizeeën naar gevraagd, omdat ze wel weten dat hij er radicale ideeën op na houdt. Ook over de liefde, over wat je voor een ander over zou moeten hebben. De Farizeeën willen hem in de val lokken en hopen dat hij iets zeggen zal wat ingaat tegen de wet van Mozes. Want dan kunnen ze hem daarmee aanklagen.
Volgens de wet van Mozes mag je scheiden. Net als in onze wet is dat geregeld. Er is in Deuteronomium sprake van een scheidbrief, die de man aan zijn vrouw mee moet geven. De man is hier de enige die het initiatief kan nemen, de vrouw is min of meer zijn bezit. Hij kan haar vrijlaten, zodat beiden overnieuw kunnen beginnen, of niet.
Dat is een heel andere situatie dan in onze samenleving waar twee echtgenoten samen naar een mediator gaan (als ze er nog samen uit kunnen komen) om de afspraken vast te leggen. Hoewel ook in Nederland veel vrouwen niet financieel op eigen benen kunnen staan, en daarmee in de praktijk afhankelijk zijn..
Opvallend is dat Jezus man en vrouw gelijk behandelt. Beide kunnen de ander verstoten.. en moeten dat ook niet doen. Want scheiden mag – het staat in de wet - maar Jezus is heel duidelijk: het is second best. De inzet is verbinding en trouw, niet scheiding. Dat heeft God niet bedoeld toen hij de mensen samen maakte.
Nu kun je de tekst ‘wat God verbonden heeft mag een mens niet scheiden’ natuurlijk heel verkeerd gebruiken. God heeft mensen verbonden aan elkaar, maar of hij nu achter elke trouwambtenaar staat om dat huwelijk te sluiten? Wij mensen gaan een huwelijk aan en zeggen ja.. en overzien vaak niet waar we aan beginnen. God geeft zijn zegen als wij daarom vragen. Maar kent ons goed genoeg om te zien dat er misschien geen zegen op rust, wat wij proberen.. soms beginnen we aan iets onmogelijks.

De inzet is: verbinding. En Jezus fulmineert ertegen, als de één de ander wegzendt… Het mag, scheiden, volgens de wet. En het kan niet anders of Jezus begrijpt dat het soms niet anders gaat. We kennen hem niet als iemand die met de opgeheven vinger zwart wit denkt, in ijzeren wetten van goed en kwaad. Wie fouten maakt wordt door hem niet weggezonden, maar uitgenodigd aan tafel, uit de hoogste boom gehaald als Zacheus, of verdedigd tov degenen die stenen willen gooien en veroordelen.
Maar voor Jezus is de liefde wat hem drijft.. en daarom kan hij niet anders dan ons oproepen om niet te snel een ander weg te zenden. Om het niet te snel op te geven met elkaar. Niet te snel te grijpen naar de wet, waarvan het toch mag, uit elkaar gaan. De liefde is belangrijker dan de letter van de wet. 

De mens is bedoeld om samen te leven. Verbonden met je vader en moeder, familie, vrienden… daarin speelt het net zo goed, de vraag of je trouw kunt zijn, volhouden. Niet te snel een ander wegsturen, je omdraaien en het opgeven.. ruimte geven, dat wel. Maar je afkeren, dat zit in dat wegzenden, dat niet.. elkaar blijven aankijken en zien dat het de ander is die je gegeven is.. om mee samen te leven.
Trouw zijn aan de ander en aan jezelf, dat is de uitdaging van elke relatie. De opgave ook. Het een kan ten koste van het ander gaan, en dan gaat het verkeerd. De trouw aan de ander kan inhouden dat je jezelf uit het oog verliest en zelfs kwijtraakt.. dan kun je jezelf niet meer geven, dan ben je er niet meer echt, en weg is de relatie, want je bent er niet meer allebei. Of de trouw aan jezelf gaat ten koste van de ander – je eigen zoektocht staat voorop en de ander raakt uit het oog, de verbinding raakt weg door te grote afstand.
Trouw zijn aan de ander en aan jezelf – elkaar in het oog houden, met de nodige ruimte tussenin om elk jezelf te zijn en te groeien – maar steeds met dat verbindingslijntje, met vallen en opstaan.

Ik spreek uit ervaring.. wetend van het onvermogen om de ander vast te houden, van scheiding, van de vragen of dat het te voorkomen was, of het anders kon.. En inmiddels alweer jaren single, weet ik ook van het verlangen om samen te zijn. Om omarmd te worden met àlles wat je bent..
Het is ook ironisch: God gaf ons de ander, de liefde, maar daarmee tegelijk ook dat onuitroeibare verlangen dat je zo kwellen kan als er geen ander is om vast te houden en mee te delen wat je hebt en meemaakt. Daar zijn we mooi klaar mee…

Er is een Griekse mythe die vertelt dat de mensen eerst aan elkaar vast zaten, twee aan twee- als ronde bolletjes met 4 armen en 4 benen. Totdat ze van elkaar gescheiden werden… en sindsdien zijn we allemaal op zoek naar de andere helft.
Zo kan het voelen, als je alleen leeft: incompleet, alsof je maar half leeft. Een leeg huis, niemand die je welterusten zegt, niemand om tegenaan te kruipen. Natuurlijk er zijn genoeg lieve mensen, maar blijkbaar is het toch die ene waar we naar verlangen. Om ons in alles mee te verbinden, samen een huis te bewonen, voor elkaar een thuis te zijn. Met vallen en opstaan, want dan kom je elkaar ook tégen, in één huis, dicht op elkaars lip.

Ik moet denken aan wat iemand me laatst vertelde. Ze zorgt voor haar dementerende man, en is blij dat ze het doen kan. Ze doet het met liefde. Ze horen bij elkaar, maar haar partner is hij steeds minder. En als haar kinderen dan vragen of ze niet iets voor haar kunnen doen dan zegt ze: Ik hoef geen hulp, als je me af en toe maar even vasthoudt.. Dat is wat ze nodig heeft – iemand die haar vasthoudt, die haar omarmt. Een mens die dichtbij komt.
Dat doet Jezus bij de kinderen. Hij wordt boos als ze weggezonden worden – ook hier geen wegzenden, geen scheiding maar verbinding. Ze mogen dichtbij komen, en hij omarmt ze.

Wij kunnen elkaar tot zegen zijn. Het beste in de ander naar boven halen, het mooiste tevoorschijn kijken. Elkaar laten opbloeien. Maar het kan ook anders gaan. Vorige week sprak de voorganger op deze plek over de tekst uit Marcus 9 – als je hand je op de verkeerde weg brengt, hak hem af.. of je voet, je oog.. dat is beter dan in de hel komen mèt die hand, voet, oog… Soms ben je voor elkaar de hel; dan is het beter om de een van de ander te scheiden. Hoe pijnlijk ook, alsof je je hand afhakt… soms moet je afstand doen van iets of iemand. Ook in vriendschappen kan dat gebeuren.
In allerlei relaties, met je ouders, je kind, je vriendinnen en vrienden, je partner, is het iets om te oefenen en om om te bidden: om de kracht om lief te hebben. Bidden – dat is verbinding leggen met de bron van liefde. Stil worden en beseffen dat die relatie de basis is: God die ons heeft liefgehad, die ons liefheeft vanaf ons ontstaan. Het verhaal vertelt ons dat God en mens samen begonnen, in het paradijs. Zo begint en eindigt elk mens met God, in zijn handen, geliefd in zijn ogen, gedragen in zijn omarming.
Bidden is stil worden en dat beseffen. Inloggen bij die krachtbron kan kracht geven om op te staan en de ander die je zo mateloos ergert, op wie je boos bent, door wie je je niet gezien voelt toch weer aan te kijken. Met andere ogen misschien.. om te zeggen hoe je je voelt misschien.. om de strijd aan te gaan misschien.. om te vergeven misschien…
Wat God verbonden heeft – wij mensen aan elkaar verbonden, dat moet niet doorgesneden worden. Ook al ga je misschien ieder een eigen weg, neem je afscheid van elkaar, kun je niet meer samen verder, toch blijft dat je samen mens bent. Ieder mens van God. Iemand helemaal afschrijven.. dat zal God niet doen. Dat moet ook onze houding bepalen.. niet scheiding, maar verbinding. Daarvoor is de aansporing van Jezus, deze hartekreet.
En als er teveel gebeurd is, we te zeer gekwetst zijn en beschadigd door een ander.. dan doet God het voor ons, denk ik. Hij vergeeft waar wij het niet kunnen. Hij verbindt waar wij de ander helemaal zijn kwijtgeraakt.
Want met hem begon het, met God die zich verbond met de mens. Met ons, met jou en met mij.

Preek gehouden in de Protestantse gemeente Cothen, zondag 7 oktober 2012. Gelezen werd uit Genesis 1 en Marcus 10: 1-16.
De dienst is terug te luisteren via www.protestantsekerkcothen.nl. Op http://zinspiratiewbd.wordpress.com/2012/10/06/over-de-liefde-mens-in-meervoud/ staan 2 bijpassende teksten. 

Een liedje over omarmen....