maandag 4 augustus 2014

Listen! Gay Pride kerkdienst 2014

foto: Daan Stringer
Overweging, gehouden tijdens de Gay Pride kerkdienst in de Keizersgrachtkerk te Amsterdam, zondag 3 augustus 2014. De dienst is in zijn geheel terug te luisteren via de site van de Keizersgrachtkerk.

“Listen” is the theme of this years Gay Pride. 
Preparing this service we choose to focus on silence. The silence that precedes words. For without silence words cannot be heard. There is no real listening without becoming silent. And there is more to silence than just shutting up. That’s what I want to speak about here.
We sang the beautiful song Sytze de Vries wrote especially for this Gay Pride service.
A song about silence..

Ik ga de stilte in
en nergens hoor ik meer
dan daar, waar alles zwijgt,
ik tot mijzelf inkeer.

Ik ga de stilte in
tot diepten waar ik hoor
de zachte fluistering
die nooit nog is verwoord.

Jezus zegt het zo: Wie oren heeft om te horen, die moet goed luisteren!
Nu kom ik zelden een mens zonder oren tegen, dus je zou zeggen: luisteren kunnen we allemaal. Maar zo vanzelfsprekend is het niet.
Niet iedereen met oren durft de stilte aan die nodig is om te luisteren....
Bij het tweede gedeelte van dit verhaal dreigt een wijzend vingertje de overhand te krijgen. Het is eigenlijk al een preekje op zich met uitleg van het verhaal over het zaaien dat Jezus verteld heeft. Een verhaal moet je eigenlijk niet uitleggen, maar dreigt uitleggerig te worden en te wijzen: kijk, jij bent als rotsen, en jij, bij jou groeien distels en kijk, jij hebt het niet begrepen…
Maar zo wijzend naar een ander willen we het hier niet uitleggen.
Horen begint bij jezelf.. met een spiegel..  met luisteren naar wat in jezelf is, wat daar omgaat, in het donker dat maar moeilijk toegankelijk is, waar je misschien bang van wordt, of waar je je voor schaamt.
Horen begint bij het besef dat het niet gemakkelijk is om zonder oordelen te luisteren. Om de stemmen die veroordelen – waarmee je je jezelf veroordeelt - tot zwijgen te brengen. Sommige hoor je al zo lang dat ze elke stilte volpraten.. De stem van je moeder, of je vader.. van een ander die je gevormd heeft of geraakt.
Horen begint bij de durf om stil te worden.
Met niets in handen, één en al oor. Stilte..

Iets persoonlijks.. eigenlijk sta ik hier half en half per ongeluk, als voorganger... doordat iemand dàcht dat ik lesbisch ben. Dat was de reden dat ik gevraagd werd om hier het woord te voeren. Als single dorpsdominee weliswaar gescheiden maar zonder partner.. dus wat het geslacht van die partner zou zijn blijft in het vage.. was ik niet gevraagd waarschijnlijk...
Per ongeluk sta ik hier dus.. Maar in de aanloop naar deze dienst ging ik me wel afvragen: is er voor mij nog iets ‘uit de kast te komen’? In mijn leven ben ik op vrouwen en mannen verliefd geweest. Een lange relatie had ik met een man. Welk hokje pas ik in? En waarom zie ik er tegenop om mezelf bi te noemen, in het dorp waar ik woon en werk met mijn 3 puber kinderen.. ?

foto: Janette Bosgraaf
Mens  zijn is als een zaadje – het besef wie je ten diepste bent valt als een zaadje in de grond..
in het donker van de aarde groeit het..of blijft het liggen, eerst.. een poosje.
Ontkiemen kan niet zonder het sterven van het zaad. Opengaan om iets nieuws voor te brengen.. dat moet dwars door het verlies heen. Pijnlijk kan dat zijn.. Geduld vraagt het.. want je wilt het wel de grond uit kijken.. maar je moet wachten..
tot het voorzichtig groeit naar het licht.

Ieder mens verdient de veilige grond om te groeien naar het licht. De grond, de aarde – dat zijn de anderen om je heen, die je omgeven met hun reacties, hun liefde, hun blikken.. En het luistert nauw als het om seksualiteit gaat. Hoewel het in onze cultuur duidelijk lijkt: seks is puur genieten.. is het voor velen een kwetsbare zoektocht .
Jezelf tonen in je verlangen om aangeraakt te worden, je bloot geven.. het is intiem, en soms moeilijk.
Wat is mooier dan naakte huid die elkaar raakt zonder obstakels..
Wat is pijnlijker dan naakte huid die pijnlijk geraakt wordt. Letterlijk of figuurlijk..
en als er dan ook nog een onuitgesproken norm of een een oordeel van de omgeving is dat je verlamt… dan wordt het pijnlijk kwetsbaar.
Seksualiteit verdient en vraagt een veilige omgeving, zonder oordelen.

Ik denk dat dat de kern het goede nieuws, het evangelie, de boodschap van Jezus: dat iedereen gehoord wordt, ook degenen die aan de zijlijn staan, vanwege hun zogenaamd onfatsoelijk gedrag, of in de ogen van wie denkt de norm te zijn afwijkende seksuele geaardheid. Jezus zocht degenen op die door de gemiddelde burger en door religieuze autoriteiten van zijn tijd tot buitenstaander werd verklaard.
What would JEsus do… In onze tijd zou hij aanschuiven bij transgenders, was hij meegevaren gisteren, zou hij de tippelzones opzoeken en degenen die lijden aan Aids opzoeken. En, most of all, hij zou in discussie gaan met kerkleiders die met hun hand op de bijbel zeggen dat een andere geaardheid dan de heteroseksuele niet gepraktiseerd mag worden.
Dat geloof en vertrouw ik…...

Wij zijn in onze zoektocht naar wie we zijn als zaad dat groeien moet.
En tegelijk zaaien wij ook, we strooien onze aandacht uit, we geven onszelf, we laten zien wie we zijn en soms ook niet.
God is in het verhaal dat Jezus vertelt een boer die zaad uitstrooit ongeacht waar. Op het pad, de rotsen, hij strooit met gulle hand.. of hij is niet al te snuggere boer die maar wat doet,  zo kun je het ook zeggen. Misschien was het toen voor boeren niet anders – het was niet te zien waar de rotsen zitten, waar het zaad van onkruid al ligt..
Ik denk dat het ons méér vertelt, dat gulle uitstrooien van het zaad: het gebeurt zonder angst of voorzichtigheid… In alle naïviteit wil het ons vertrouwen voorhouden.  Er zit niets anders op dan in vertrouwen je woorden uitstrooien, je vertrouwen geven.. en hopen dat het in goede aarde valt, als je vertelt dat je homo bent, of bi, of transgender of aseksueel of..
Dat is een les die ik zelf maar eens goed in mijn oren ga knopen.. ;-)

Dit Bijbelverhaal gaat tegelijk over het mysterie waarom een boodschap (de boodschap, blijde boodschap van Jezus) bij de een wel landt, terwijl het bij een ander het ene oor in en het andere weer uit is. Of de daden totaal in tegenspraak zijn met de woorden.
Waarom pikt de ene vriend de signalen die je uitzendt als je iets over jezelf wilt vertellen, als je zo duidelijk de deur op een kier zet wel op? En waarom negeert de ander het vrolijk? Of zwijgt hij het dood wat je verteld hebt? Waarom zijn er ouders die zo met hun kinderen omgaan als ze de moed bij elkaar geraapt hebben om te vertellen over hun seksuele geaardheid, die het doodzwijgen? 
Het gaat over de tragiek van het niet kunnen horen, van het met geweld dichtstoppen van de oren – Hoor maar ik kan niet horen.. Het gaat over daden die niks laten blijken van goed luisteren. Mensen die het maar niet lukt om toe te laten dat er andere manieren van leven zijn dan de hunne.. die daar te lui of te bang voor zijn. Het landt niet. Ze blijven handelen alsof het niet bestaat.

Hier past geen moraliserend vingertje. Het is de realiteit: Let’s face it – we hebben oordelen die ons horen bemoeilijkt. Onze eigen ervaring, pijn, en passie kleurt wat we zien. Wat we zelf ervaren hebben dat is onze kracht, onze bron van mededogen, maar tegelijk onze valkuil. Er is ruis, we herkennen wat we kennen, of pikken uit wat òns raakt.  En de rest laten we pijnlijk liggen.
Zo kijkt wie homo is met bepaalde ogen naar wie bi is, en zo is het voor hen ook weer moeilijk om zich in te leven in transgenders..
Maar tegelijk past ons allemaal past de oproep, in de scherpe bewoordingen van Jezus: wie oren heeft, moet ook horen! Listen! Luister, wees stil.. maak ruimte..  en luister dan echt.. .
Het begint met luisteren naar jezelf. Of nee, eigenlijk begint het met het vertrouwen dat er naar jou wordt geluisterd, door de Eeuwige zelf. Dat je gezien bent.. gekend – dat is het eerste..
Waar haal je die moed vandaan? Om te luisteren naar wat er in je omgaat?
Van der Graft verwoordt het zo: Maar als Hij er niet was en Zijn stem was er niet dan was er van stilte geen sprake. Alleen maar van zwijgen, zo hard als graniet en dat kan je doodeenzaam maken. 

Alleen met je gedachten; dan kun je vast raken en in verdwalen.
Van der Graft verwoordt het vertrouwen dat er iets aan stilte voorafgaat. De stilte is gevormd door woorden, de ruimte van de stilte is omgeven door beschermende armen van woorden van nabijheid.
Je mag er zijn..
Ik blijf bij je.

Die woorden kaderen de stilte in en geven moed om er in af te dalen.
Ook als het moeilijk is wat je aantreft. Als je het liever niet had aangetroffen..
Dan is er de Eeuwige die je omarmt. En met je meegaat. Een tweestemmig lied.. waarin God en mens elkaar raken.
De stilte is omgeven door God zelf. Een ruimte waar je jezelf mag ontdekken, zonder taboes.
Een ruimte waar je op zoek mag gaan naar je verlangen.. mag kijken met verwondering naar dat wat groeit in jezelf.
Luister!


Ik ga de stilte in
en Jij gaat met mee.
Jouw hand is mijn kompas,
onthult mij tree voor tree.

Ik kom de stilte uit,
breng schatten aan het licht:
ik kreeg mijn ware zelf,
mijn naam en mijn gezicht.

Deze preek verscheen ook op de website van Nieuw W!J.

Twee gedichten bij het thema 'luisteren vanuit de stilte':

Over de eerbied II Gij moet het eenzaam laten het zaad dat ligt te slapenen dat al kiem gaat maken.
Dit eerstelingsbewegenvan leven binnen leven vermijd het te genaken. 
Laat het stil zijn in zijn waarde,zaad in de donkere aarde; zaad in de donkere aarde.
En het zal groen ontwaken.

Ida Gerhardt (1905-1997) 

Stilte

Zolang er nog ergens iemand bestaat
met wie ik als mens kan spreken
vind ik ook wel een stilte
midden op straat
een stilte die niet kan breken.
Een kostbare stilte van zuiver glas
dat ik zelf
met mijn stem heb geslepen.
Als ik er niet was
en die stem er niet was
had niemand die stilte begrepen.
Maar als Hij er niet was
en Zijn stem was er niet
dan was er van stilte geen sprake.
Alleen maar van zwijgen,
zo hard als graniet
en dat kan je doodeenzaam maken.
Maar de stilte,
dat is een tweestemmig lied,
waarin God en de mens elkaar raken.

Guillaume van der Graft

Geen opmerkingen:

Een reactie posten